"Γνωρίζοντας" τους φανταστικούς φίλους των παιδιών

Τα μικρά παιδιά φτιάχνουν ιστορίες με φανταστικούς φίλους, καθώς τους δίνει μία αίσθηση δύναμης, τη δύναμη να αντισταθούν στο αίσθημα ενοχής όταν έχουν κάνει μία ζημιά, για να ονειρευτούν, ακόμα και για να δημιουργήσουν έναν δικό τους κόσμο. Επίσης είναι ένα στάδιο της ανάπτυξης, στο οποίο τα τετράχρονα παιδάκια χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να δοκιμάσουν τα όρια της δύναμής τους. Πόσο μεγάλο είναι αυτό που θα μπορέσουν να δημιουργήσουν; Πόση δύναμη θα μπορέσει να τους προσφέρει;

Όλα τα παιδιά, αυτής της ηλικίας, πειραματίζονται με φαντασιώσεις, εξασκώντας στη φαντασία τους όλα τα βήματα που θα χρειαστεί να κάνουν για να αποκτήσουν τη δική τους ανεξαρτησία. Θα μπορούσα να πω ότι ετοιμάζονται να πετάξουν με τα δικά τους φτερά, μακριά από την ασφαλή φωλιά της μαμάς τους.

Ακόμη είναι ένας τρόπος, με τον οποίο το παιδί πειραματίζεται με την πραγματικότητα και δοκιμάζει τα όνειρά του. «Μπορώ αλήθεια να είμαι πριγκίπισσα ή μπορώ μόνο να το φαντάζομαι;» Μετά από αυτό είναι καλύτερα προετοιμασμένο να δεχτεί τον πραγματικό κόσμο, γιατί όσο δυσάρεστος και αν του φαίνεται, ξέρει ότι μπορεί πάντα να ονειρεύεται με τον δικό του τρόπο.

Οι «φίλοι» του παιδιού το βοηθούν επίσης να χειρίζεται τα άγχη του. Στην ηλικία των τεσσάρων ετών είναι πιθανό να φοβάται τα σκυλιά, τους θορύβους ή τα φαντάσματα που είναι κρυμμένα στο ντουλάπι. Οι φανταστικοί του φίλοι φοβούνται μαζί του ή είναι δυνατοί και γενναίοι δίνοντάς του κουράγιο. Ιδιαίτερα, τα δειλά και ευαίσθητα παιδιά χρησιμοποιούν τους φανταστικούς φίλους σαν μία μορφή προστασίας.

Στα παιδιά ηλικίας 6-12 ετών οι αόρατοι φίλοι φανερώνουν τις δυσκολίες να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις των γονέων και του σχολείου, καθώς και τις έντονες συναισθηματικές ανάγκες τους. Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών, που δημιουργούν «αόρατους φίλους» διότι είναι ιδιαίτερα μοναχικά, στενοχωρημένα ή δεν έχουν την ικανότητα να εκφράσουν με λόγια αυτό που τα απασχολεί.

Οι φανταστικοί φίλοι εξυπηρετούν πολλούς χρήσιμους σκοπούς. Δηλαδή, δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να δοκιμάζουν διαφορετικές σχέσεις σε ένα κρίσιμο στάδιο για την κοινωνική τους ανάπτυξη και τους επιτρέπουν να εξερευνούν ζητήματα ελέγχου, πειθαρχίας και δύναμης χωρίς το άγχος που συνδέεται με την αλληλεπίδραση με αληθινές μορφές εξουσίας, όπως οι γονείς και οι άλλοι ενήλικες.

Επιπλέον, τα παιδιά που δεν έχουν αδέρφια, δημιουργούν φανταστικούς φίλους για να παίζουν. Τους προσφέρουν ανακούφιση και παίρνουν την ευθύνη για τα πράγματα που εύχεται το παιδί να μην είχε κάνει.

Οι μεγάλες αλλαγές στη ζωή ενός παιδιού, όπως ένα νέο αδερφάκι ή ένα διαζύγιο, μπορεί να προκαλούν άγχη που να ανακουφίζονται στη σχέση του με τους φανταστικούς φίλους. Παρακολουθώντας αυτή τη σχέση οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να καταλάβουν συναισθήματα και τάσεις που το παιδί δεν εκφράζει.

Τέλος, ένα παιδί που αποφεύγει τα άλλα παιδιά προτιμώντας τη φανταστική παρέα του, μπορεί ψυχικά να βρίσκεται σε δύσκολη φάση, να το βασανίζουν κρυφές ανησυχίες και άγχη. Στην προσχολική ηλικία οι φανταστικοί φίλοι λειτουργούν σαν την τέλεια παρέα για παιχνίδι και αναπτύσσουν την φαντασία του. Όμως μετά τα 6 χρόνια του παιδιού οι «αόρατοι φίλοι» είναι σημάδι μιας συναισθηματικής διαταραχής του.

Όλα αυτά όμως δεν σημαίνει ότι αποτελούν πρόβλημα για τα παιδιά. Καθώς τα φανταστικά παιχνίδια κάνουν καλό στην ανάπτυξη του παιδιού. Προσωπικά πιστεύω ότι αυτού του τύπου τα παιχνίδια παίζουν θετικό ρόλο στην παιδική ηλικία και ότι οι μεγάλοι πρέπει να τα δέχονται και να τα εκτιμούν χωρίς να επεμβαίνουν. Στην πραγματικότητα, συμβουλεύω τους γονείς να καλλιεργούν πάντα τη φαντασία των παιδιών τους, κυρίως διαβάζοντάς τους παραμύθια, φτιάχνοντας μαζί τους ιστορίες ή συζητώντας τα όνειρά τους. Αντίθετα, οι ταινίες και τα παιδικά προγράμματα βάζουν σε καλούπια τη φαντασία του παιδιού. Οι έτοιμες εικόνες κλέβουν από τα παιδιά την ικανότητά τους να δημιουργούν τις δικές τους εικόνες. Τι σημασία έχει ένα τετράχρονο κοριτσάκι να επινοήσει μια φανταστική φίλη πριγκίπισσα, η οποία όμως ταυτίζεται με την πραγματική εικόνα της Σταχτοπούτας, που είδε στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση; Ενώ από την άλλη πλευρά, τα φανταστικά πρόσωπα για τα οποία διαβάζει, δεν «καταστρέφουν» τη δική του φαντασία. Θέλουμε και ζητάμε την καλλιέργεια μιας δημιουργικής φαντασίας από τα παιδιά μας. Διότι αυτός είναι ένας φυσικός τρόπος ανάπτυξής τους.